“Mijn missie is om cijfers op hun plek te zetten. Niet op een voetstuk, niet bij het vuilnis. Maar waar ze horen: naast woorden.” De Rotterdamse econometriste Sanne Blauw onderzoekt de verhalen achter allerlei cijfers, als correspondent Ontcijferen voor het journalistieke platform De Correspondent. In haar recente boek Het bestverkochte boek ooit (met deze titel) beschrijft Blauw veelgemaakte fouten in het gebruik van cijfers en statistieken, zoals te kleine of niet representatieve onderzoeksgroepen, p-hacking, en het verwisselen van correlatie en causaliteit. Met behulp van treffende voorbeelden leert Blauw de lezer om cijfers altijd kritisch te benaderen.
Mensen hebben de neiging om cijfers gemakkelijk te geloven, alsof ze objectief zijn. Vaak gaan er echter allerlei subjectieve keuzes vooraf om tot een bepaald cijfer te komen. Blauw illustreert dit probleem en laat zien dat het niet nieuw is: in 1954 schreef Darrell Huff al het veelgelezen boek How to Lie with Statistics. Met de komst van Big Data spelen cijfers een steeds grotere rol in ons leven en is dit probleem relevanter dan ooit.
Cijfers krijgen pas betekenis wanneer de context bekend is
Eén van de onderwerpen die Blauw aansnijdt is het standaardiseren van abstracte concepten, zoals het BBP wordt gebruikt als maatstaf van de economie, en het IQ om intelligentie te meten. Volgens Blauw is er niets mis met deze cijfers, zo lang ze binnen hun context worden gezien. Het gaat echter mis wanneer wordt vergeten dat het een bedacht concept is en de benadering wordt gebruikt als absolute waarheid. Zodra het BBP leidend wordt voor gehele politieke programma’s, krijgt dit cijfer teveel betekenis en worden alle subjectieve keuzes die aan dat ene cijfer ten grondslag liggen vergeten. Zo kunnen allerlei zaken die niet terugkomen in het BBP te weinig aandacht krijgen, zoals gezondheid, duurzaamheid en geluk. Hiermee illustreert Blauw dat cijfers pas betekenis krijgen wanneer de context bekend is.
Blauw schrijft een interessant en verhelderend boek, ook voor vakgenoten voor wie deze problemen als vanzelfsprekend klinken. “Dus laat een cijfer niet het einde zijn van een gesprek, maar het startpunt. Een reden om door te vragen.”
